Levensloopstress

Vanochtend hoorde ik voor het eerst de term 'Levensloopstress'. Wanneer je door een moeilijke fase met je partner gaat, mantelzorger bent of door financiële problemen stress ervaart.

Mijn ouders Ad Rijkers en Toos van Bon

Ruim 80 procent van de mensen heeft in de afgelopen vijf jaar met levensloopstress te maken gehad. Bijna twee derde verzuimt vanwege deze stress.

Verwondert kijk ik op, 'levensloopstress'? Wat een mooie naam voor in mijn ogen iets heel normaals: fases van ongelukkige gevoelens en omstandigheden die iedereen kunnen treffen tijdens het leven. Het leven spaart niemand.

Dit leerde ik al tijdens mijn project 'n Kind 'n Huis 'n Auto waarvoor ik na 20 jaar terugging naar mijn klasgenootjes van de basisschool om ze te portretteren. Elk huis heeft zijn kruis, de negatieve gedachten die ik nog had voor de (toen) vervelende klasgenootjes verdwenen als sneeuw voor de zon.

Zelf ben ik, naar wat later bleek, altijd jonge mantelzorger geweest. Mijn moeder werd al jong twee keer getroffen door kanker, genas en was voor de derde en laatste keer aan de beurt toen ik een tiener was. In ons huis was het vanzelfsprekend dat we meehielpen met het huishouden. 

Het is anno 2019 een taboe te zeggen dat je thuisblijft vanwege moeilijkheden in de privésfeer. Mijn vader, beroepsmilitair op vliegbasis Volkel, kreeg van zijn werkgever alle ruimte. Al sinds we jong waren kookte ook hij, deed de boodschappen en reed hij mam honderden keren naar het AVL.

'Och wat sneu, een man alleen' zei men, wanneer hij achter de kinderwagen liep.

Voor pa was dit allesbehalve sneu, hij deed simpelweg wat hij moest doen: doorgaan met leven. Het leven. Ik heb hem nooit horen klagen, hoe zwaar het ook voor hem moet zijn geweest. Hij was er, hij deed het, met liefde. 

Voor ons.

De vakantie waarop mam merkte dat ze geen lucht genoeg had om op de berg op te komen

Pa was altijd en eeuwig de lolbroek. Hij maakte iedereen graag aan het lachen. Kon samen met mam en hun vele vrienden genieten van het leven. Een wijntje/biertje, een avondje kaarten of simpelweg hun huisje mooi maken met voor ons een zandbak of heel groot opblaaszwembad in de tuin.

De foto's van hun eerste en laatste vakantie in het buitenland zijn me erg dierbaar. Ze gingen met buurtgenoten op vakantie naar Oostenrijk, wandelen en genieten van de bergen. Mam merkte dat ze de berg niet goed op kon, lucht tekort had. Eenmaal thuis kwam de diagnose al snel: longvlieskanker. 

De foto's bekijken werkt therapeutisch, is voor mij therapie. De gelukkige gezichten zien, samen. 

Jeetje wat houd ik van deze twee mensen. Ik koester alle herinneringen en mis ze elke dag. Toch ervaar ik vooral vreugde in het leven  i.p.v. verdriet. Door er zelf te mogen zijn, zelf op reis te kunnen, te kunnen wandelen en genieten van de wereld.

De wereld is zo mooi. Mijn eigen gezin groot mogen brengen. In het vrije Nederland mogen leven. 

Levensloopstress is onderdeel van het leven. Je zult door diepe dalen moeten om ook de hoogtepunten te kunnen ervaren. Ik vraag mij af: durven we nog wel te lijden? 

Ontstaat stress omdat we niet durven toegeven dat we lijden, pijn ervaren?

Haar laatste winter: de Libelle lezen in de tuin, verzorgt door pa "want frisse lucht is goed voor je"

Ik lees dat stress ook vaak ontstaat wanneer je geen 'nee' kunt zeggen. Of zeg je te weinig 'ja' tegen de dingen die je zelf leuk vind om te doen? Laat je je leven leiden door negativiteit, zorgen en ellende? 

Mijn moeder's moeder, oma Dina, heeft van kleins af aan een zwaar leven gehad. Even zo vaak zei ze: "Ik kan zo genieten van de kleinkinderen, die houden me jong". Oma had de focus op het goede.

Het jonge mantelzorger zijn heb ik nooit ervaren als iets negatiefs. Wat dat betreft valt de appel niet ver van de boom: je gaat door en accepteert wat er op je pad komt. Door de mooie dingen te zien, te erkennen, worden de lelijke dingen dragelijker.

Vitaliteit op de werkvloer

Stress kun je verlichten door te focussen op het goede. Met onze stichting Puur Zien hebben we een methode ontwikkeld waarbij PhotoTherapy, mindfulness en fotografie gecombineerd worden. Met een fotowandeling ben je in beweging, dit helpt een depressie of burn-out te overwinnen.

Levensloopstress accepteren begint bij oprechte interesse van de leidinggevende. Door de erkennen dat de stress er is, dat de werknemer lijdt, is er al meteen verlichting. Het ondraaglijke wordt zo draaglijker gemaakt. Aan werknemers de taak niets op te kroppen. 

Op Twitter bedankte iemand me n.a.v. mijn reactie op een bericht over het verdriet wat een andere Twitteraar elke ochtend voelde na het ontwaken; het verdriet om het gemis van haar overleden broer. 'Ik laat het inderdaad niet toe en zit er vervolgens de hele dag mee'. 

Een verdrietige gedachte toelaten - ook op het werk - lucht op

Mijn advies

• De gedachte toe te laten, te erkennen, en even zo liefdevol 'on hold' te zetten door naar iets moois te kijken of aan iets moois wat je deed met of iets moois van de overledene te denken.

• De rest van de dag ben je een 'betere' werknemer, zonder jezelf tekort te doen en je (verdrietige) gedachte te ontkennen. 

• Wanneer je stress ervaart door problemen met het thuisfront: laat het toe, erken wat er speelt.

Mijn zus Anouk en ik, ca. 1979

Dit geldt natuurlijk ook voor stress op de werkvloer. Dat is echter weer leesvoer voor mijn volgende blog :) Samen met Vitaal Breda gaat onze stichting Puur Zien van Breda de vitaalste stad van Nederland maken in 2025, zorgen we voor meer vitaliteit op de werkvloer.

Mijn filosofie
Ik hou heel erg van in het nu zijn. In het moment zijn klinkt als iets uit de mindfulness. Het is echter precies wat ik als fotograaf de hele dag door doe: in het moment zijn. Met de nadruk op zijn. Puur Zien (de focus op het goede) zorgt voor een blijvend veranderde mindset. 
Zijn. Zien. Zen. Zonder zweverig te zijn.

© Melanie E. Rijkers

www.PuurZien.nl 

Hoop

To See is My Religion, Faith is in My Eyes ~ Melanie E. Rijkers

De afgelopen tijd kwam ik het woord 'Hoop' vaak tegen tijdens mijn werkzaamheden als Life Coach en Fotograaf. Ik maakte o.a. een Journey of Hope, Healing & Health op een cruise naar de Caribbean als presenter/workshop leider.

Hoop - Muir Woods Puur Zien fotowandeling, USA

‘Hoop is verbonden met droom en verbeelding, wanhoop en vrees, en kan gezien worden als motor van ons handelen.’

Aldus Hendrik Driessen, curator van de tweede editie van de Biënnale Kunst in de Heilige Driehoek in Oosterhout. 'Het thema Hoop, en de context van de drie kloosters in een omgeving die uitnodigt tot contemplatie zien we als een grote kwaliteit.'

Heel mooi dat de biënnale op zoek gaat naar de verbinding tussen kunstenaars en de bewoners van de kloosters. Bewoners betrekken bij de werken die in hun “huis” plaatsvinden, zo ontstaat een omgeving die uitnodigt tot verdieping en reflectie.

Puur Zien is de ideale beginnersworkshop: contemplatieve fotografie met of zonder camera. Het 'Anders Kijken' laat je zonder oordeel in het moment zijn. Mindfulness zonder zweverigheid of stilzitten; ga op pad met Hans (Artstudio23) of mij, om je te verwonderen over wat is.

In het moment Zijn was nog nooit zo gemakkelijk

Kijken als een kind, zonder labelen, zonder oordelen. Hoop is overal om ons heen, zolang je kunt Zien met een pure, frisse blik. Door het mooie in alledaagse dingen te zien komt het malende brein tot rust en creëer je ruimte en nieuwe energie.

In elke omgeving kun je 'Puur Zien'

De Heilige Driehoek is een gebied van ruim 100 hectare met drie monumentale kloostercomplexen omgeven door ruime tuinen, met daar omheen prachtige landerijen. Muren bakenen het gebied af en zorgen voor een aangename stilte waarbinnen de kloosters kunnen functioneren.

Stilte Zien

De Heilige Driehoek in Oosterhout is de enige plek in Nederland waar nog een combinatie van drie actieve kloosters bestaat: Sint-Catharinadal, Onze Lieve Vrouwe Abdij en Sint-Paulusabdij.

Een uniek kloostergebied als inspiratie én decor voor hedendaagse kunst.De ambitie is het spirituele en artistieke erfgoed van de Heilige Driehoek te verbinden met kunstenaars die worden gedreven door hoop en ambitie om iets nieuws te ontdekken of te duiden.

Met Puur Zien kunnen we iedereen iets nieuws laten ontdekken. De methode is laagdrempelig, niet zweverig en werkt na afloop heerlijk door in je brein. De workshop is een welkome toevoeging in ons drukke, stressvolle bestaan en zal zeker niet misstaan op de biënnale.

Een inspirerende fotowandeling, die je ook kunt doen zonder camera of smartphone. Je maakt dan 'mind pictures'. De photo walk is geschikt voor deelnemers vanaf 12 jaar. Voor kinderen 7-12 jaar organiseren we een aparte workshop.

'Focus op het goede'

© www.PuurZien.nl 

 Curatoren Hendrik Driessen (directeur museum De Pont t/m juni 2019) en Rebecca Nelemans.
© Josanne van der Schoot

Stichting Puur Zien

Speelhuislaan 173 - unit 137A - Backer & Rueb gebouw in Breda.

Verlangen ...

Het eeuwige verlangen van een fotograaf een mooie foto te maken. In het moment te Zijn, te Zien. 

Heb jij dat ook? 

Tijdens de fotografie lessen die ik geef bij Artstudio23 zijn de lessen Puur Zien (Mindfulness/Miksang Contemplatieve Fotografie) mij het meest dierbaar. Leren om anders te kijken verrijkt je leven enorm. Je gaat nooit meer iets 'lelijks' zien, maar kijkt zoveel mogelijk met een open, pure blik.

© Stephanie Snoeijs - Puur Zien 

De wereld is met Puur Zien altijd mooi! In de regen of in het donker, overal zijn mooie beelden te vinden als 'Beeldvinder', als Ziener. Mooie dingen Zien - met hoofdletter Z - is het mooiste wat er is. Dat deelnemers met een foto als bovenstaande komen ... kippenvel!

"Ik liep de trap omhoog en ineens zag ik het"

Verrast worden door de wereld, door al het moois om je heen is onderdeel van het 'Eyespiration' (geïnspireerd worden door je ogen, door puur te zien) proces. De Puur Zien methode heb ik sinds 2013 ontwikkeld en binnenkort als e-book verkrijgbaar.

Als beroepsfotograaf en life coach weet ik wat fotografie voor je kan doen. Voor mij is het glas altijd half vol. Ik ben een optimistisch pessimist. Soms voel ik me loodzwaar en verdrietig om alle ellende in de wereld. Toch weiger ik er aan toe te geven, de wereld is te waardevol.

Opgeven kan altijd nog. Voor nu wil ik met pure, frisse ogen Zien. In het boeddhisme noemt men dit 'Miksang', met een puur oog de wereld zien. Contemplatieve fotografie is van alle tijden en sterkt je. Herken jij het ook, het moment wanneer je een hele mooie foto maakt, je het al weet nog voordat je de foto op het scherm ziet verschijnen?

© Vianne Scharloo - Puur Zien

Wanneer je op vakantie een foto maakt die niet in je boek lijkt te passen, maar je wel iets doet. Deleten kun je 'm niet. Onbewust weet je dat de foto bijzonder is. Fotografie is hét medium om in het moment te zijn, datgene waar het bij mindfulness om draait. Aandachtig kijken.

Zo word je Zen door te Zien.

Eyespiration: terwijl je (in het moment) bent geluk Zien

De foto's uit dit blog zijn gemaakt door deelnemers aan de basisopleiding fotografie voor de les Miksang Contemplatieve Fotografie. Elke keer word ik geraakt door de puurheid van de foto's van deze les. Een opdracht 'puur zien' is onderdeel van het certificaat, en hoewel in beginsel de taak als moeilijk wordt omschreven, lukt het iedereen om Puur te Zien, te kijken met andere ogen en in het moment te zijn.

Geen zweverig gedoe, mindfulness met je camera is simpel, snel en voor iedereen toe te passen. Na afloop krijgen we nog regelmatig reacties dat de oud-deelnemers op vakantie hele 'andere' foto's gaan maken, foto's met een diepere laag. Zo is 'zen' zijn ineens heel eenvoudig, en dagelijks toe te passen.

Foto's gemaakt met Puur Zien blijken vaak tijdloze beelden te zijn. Je deelt een bijzonder moment, waaraan je anders voorbij gelopen zou zijn. Hoe kun je daar nou niet gelukkig van worden?

Artstudio23.com is een fotostudio in Breda die naast de basisopleiding fotografie ook een korte cursus geeft, een privétraject heeft opgesteld van 10 weken, en  losse workshops ZIEN Anders Kijken organiseert d.m.v. een twee uur durende fotowandeling. 

Wil je ook meer weten over Puur Zien, neem gerust contact op en ga eens mee. Een photo walk is er al vanaf €19 p.p. De fotografie workshop is geschikt voor elke camera en fotografie niveau.

Foto's: Ad Michels en Bianca Albinus

Frans Tielen: ZIEN Anders Kijken in de sneeuw

Meegaan met de flow van je camera... Zijn. Zien. Zen. Mindfulness zonder zweverig te zijn.


© Melanie E. Rijkers
www.PuurZien.nl is onderdeel van Artstudio23.com 

Silence Stills - Bredaphoto 2018

Gestaag neemt het vertrouwen in de wetenschap af en voorlopig zijn ziektes en honger de wereld nog niet uit. Maar we krijgen wél meer tijd om te fotograferen wanneer apparaten alles overnemen. 

Silence Stills

Is mijn antwoord op de impact is van de almaar voortrazende wetenschap.

Naast de kansen, de gevaren en de dilemma’s neemt een steeds grotere groep fotografen het podium om terug te gaan naar de basis; ‘puur zien’. Wat zich voor onze ogen afspeelt bekijken zij zonder oordeel.

De mix van pure en straight photography en de in de jaren ‘60 voor het eerst door een boeddhistisch monnik omschreven contemplatieve fotografie laat ons in het moment zijn.

De dingen zien zoals ze zijn, de fotocamera en smartphone gebruikend om schoonheid van de wereld om ons heen vast te leggen. Een beeld wat je de adem beneemt, waarvan je even stil bent. Een beeld waarvan je tijdens het maken weet: wauw, ik heb hem!

Positieve energie zendend naar het overprikkelde brein, het kwetterende apenbrein tot stilte manend. Het maken én zien van een mooie foto doet iets met je hersenen. In het ziekenhuis herstellen patiënten sneller wanneer er foto’s van natuur aan de muur hangen. Een burn-out voorkom je door te gaan fotowandelen.

Silence Stills. De naakte, pure verschijning van de dingen, voordat deze worden bedekt met eventuele ideeën over wat ze betekenen of wat ze zijn. Puur Zien. 

www.MelanieRijkers.com/nl

www.PuurZien.nl

Enso Miksang

Miksang Moment. Tijdens de workshop van Zen.nl in Breda werd ik getroffen door de opmerkelijke schoonheid van de Enso en andere cirkels in de ruimte. Ook de volle en lege theekopjes vullen de cirkels, geZIEN in het moment, mooi aan. 

Zijn. Zien. Zen. 


Meer over het boeddhisme, De Vier Nobele Waarheden en Het Achtvoudige Pad in een volgende blog. 

www.MelanieRijkers.com/nl
www.PuurZien.nl

Enso - de Zen cirkel

Zen is een levenskunst, een manier van leven die zich uitstrekt over alle activiteiten van de mens. Deze Japans georiënteerde levensbeschouwing kent vele takken en specialiteiten, maar het basisdoel blijft de volledige verlichting van de mens.

De cirkel (Enso) is het symbool van verlichting, kracht, het universum, het "alles", de leegte. Het schilderen van de enso is een veel toegepaste meditatie oefening. Het minimalisme ervan bepaald ook meteen de moeilijkheidsgraad. Het is een expressie van het moment, het "nu".

Bij het schilderen van de cirkel dient de geest vrij te zijn van (andere) gedachten en de hand eenvoudigweg de expressieve beweging van het moment te laten maken.

Hoe de cirkel wordt geschilderd, weerspiegelt de geestestoestand, de mentale en spirituele toestand van de schilder zelf. De Enso in het Zenboeddhisme staat symbool voor de toestand van “leegte”, ook wel: "helder inzicht". In deze toestand ziet men zichzelf en de wereld, zoals die werkelijk is. 

Meestal is de Enso niet gesloten. De opening in de cirkel is een onderdeel van het zijn, het bestaan, een onvolmaaktheid, eigen aan het bestaan. De open Enso staat dan ook voor de charme van de imperfectie van de dingen in het leven en het ophouden met streven naar perfectie. 

Het laat ons zien dat alle dingen perfect zijn zoals ze zijn en helpt ons bij de acceptatie van 'dat wat is'...

Meer over het boeddhisme, De Vier Nobele Waarheden en Het Achtvoudige Pad in een volgende blog. 

www.MelanieRijkers.com/nl
www.PuurZien.nl

Zen meditatie en mindfulness workshop

Zen.nl Breda

Wanneer ik het zaaltje binnenstap en op een groot zwart kussen plaatsneem vind ik het toch wel spannend. Mediteren, mindfulness, is dat wel wat voor mij? Gelukkig hebben veel andere deelnemers hetzelfde onwennige gevoel; en hoe ga je nou goed op dat kleine kussentje zitten?

Mindfulness betekent niet meer dan aandachtig, opmerkzaam zijn 

Ik doe op een koude zondagochtend mee aan een introductieles bij Zen.nl Breda. De zen-leraar is een man in spijkerbroek en wat me meteen opvalt is de tevreden uitdrukking op zijn gezicht. Hij leert ons hoe goed rechtop te zitten, en je hoeft je ogen niet eens helemaal dicht te doen.

Het ‘ruggegraat-trainen’ is heerlijk: kaarsrecht zitten ontspant veel meer dan lui achterover leunen, is mijn eerste inzicht! Mediteren kan ook zittend op een stoel of als loop-meditatie. Mindfulness is ook in je eentje een eind gaan fietsen of gaan fotowandelen, waarbij je puur zien toepast, het kijken, het zijn zonder oordeel. 

De sisalvloer deed me denken aan mijn jeugd, hierop leerde ik lopen

De loop-meditatie was voor mij een fijne ervaring, de sisalvloerbedekking deed me denken aan mijn jeugd. Ik ben geboren in 1971 en leerde lopen op zo'n zelfde soort vloer. Wanneer de zenleraar meer verteld over het boeddhisme, noemt hij ook het volgende gezegde:

Een wijs man werd gevraagd hoe hij ondanks zijn vele bezigheden zo ingekeerd kon zijn.

Hij antwoordde:

'Als ik sta dan sta ik;

als ik ga dan ga ik;

als ik zit dan zit ik;

als ik eet dan eet ik;

als ik spreek dan spreek ik ...'

Degene die de vraag stelden, zei:

'Dat doe ik toch ook?

Maar wat doet u nog meer?'

Hij antwoordde wederom:

'Als ik sta dan sta ik;

als ik ga dan ga ik;

als ik zit dan zit ik;

als ik eet dan eet ik;

als ik spreek dan spreek ik ...'

Weer zei de man:

'Dat doe ik toch ook?'

Toen zei de Zen-monnik:

'Nee, als je zit, dan sta je al;

als je staat, dan loop je al;

als je loopt, dan ben je er al;

als je eet, dan ben je al klaar.'

Mijn moeder Toos (overleden in 1991) had in de laatste jaren van haar leven dit gezegde in haar hobbykamer hangen. Later heb ik het voorgelezen tijdens haar uitvaart, evenals bij haar moeder's uitvaart. 

Veel ben ik vergeten, nu denk ik weer even aan mijn moeder, dat ook zij steun heeft gevonden in het spirituele tijdens haar ziek-zijn. Zelf wil ik 110 worden ("111" zegt mijn jongste zoon dan, "da's een mooier getal mam") en ik ben blij dat ik in goede gezondheid mijn verlichting mag vinden. 

Sinds mijn 40e - tegelijk met de opkomst van de positieve psychologie, waar ik tot voor kort nog niet van gehoord had - zie en leg ik verbanden tussen wetenschap en spiritualiteit, maar ook tussen cultuur en de mensheid. Dit blog bijhouden is ook onderdeel er van, evenals de workshop mindfulness en zen meditatie. 

Bij de derde meditatie, de ademhaling tellen meditatie, zat ik tegen al mijn verwachtingen (en oordelen) in, er het diepste in. Wat een mooi inzicht wederom!

Stress-reductie en meer in het moment zijn  

Bijzonder was de mandarijn-sensatie. Het fruit eerst voelen, zien, ruiken en zelfs proberen te horen voordat je proeft. Ik heb een partje mandarijn nog nooit vanuit zoveel hoeken bekeken en de uiteindelijke smaaksensatie was echt anders dan de normale hap-slik-weg. Ik betrapte mezelf erop dat ik eenmaal thuis op rustiger wijze at en meer genoot van het eten.

Je bent vaak bezig met het een, terwijl je denkt aan het ander. Hierdoor ontstaat chaos in de geest, ook wel het lijden genoemd. We ervaren het kwetterende apen-brein, constant door elkaar rollende gedachten. Onjuiste aandacht kan leiden tot stress en burn-out klachten. 

Mindfulness trainingen en meditatie helpen om de aandacht te focussen. Door te mediteren ga je op een afstand naar je gedachten kijken en het hier-en-nu bewust leren te ervaren.

Meer over het boeddhisme, De Vier Nobele Waarheden en Het Achtvoudige Pad in een volgende blog. Wil je zelf de workshop mediteren en mindfulness volgen, neem dan contact op met Zen.nl Breda.

www.MelanieRijkers.com/nl
www.PuurZien.nl

De cirkel van Zen - symbool van verlichting

Zen is een levenskunst, een manier van leven die zich uitstrekt over alle activiteiten van de mens. Deze Japans georiënteerde levensbeschouwing kent vele takken en specialiteiten, maar het basisdoel blijft nog steeds de volledige verlichting van de mens.

De cirkel (Enso) is het symbool van verlichting, kracht, het universum, het "alles", de leegte.

Tekst: Jos Davids, kaart gekregen na mam's overlijden

Bali workshop Sudaji, dag 1

Terugkijkend naar een intensieve 10 dagen Bali, staar ik tijdens mijn laatste dag op dit prachtige eiland over de zee naar het oneindige. Ik loop over het Sanur strand, het is warm, maar (nog) niet heel zonnig. Vanochtend tijdens de zonsopgang waren de wolken een feest om te zien, donker, dreigend, maar ook veelbelovend. Is dit mijn toekomst? Met donderwolken op mijn pad het licht volgen? Ik denk terug aan de eerste zonsopgang en besluit: nee. Immers die eerste ochtend kwam de zon op als een perfect rode bal, en weerspiegelde bij laag water zo overweldigend mooi in de zee. De natuur is voor mij nooit meer een angstaanjagende voorbode, hoe donker de wolken ook zijn.

Ik denk verder terug, aan de 2,5 dag dat ik met door drie scholen speciaal geselecteerde multimedia studenten door de rijstvelden banjerde. Wat een feest! En wat een leuke mensen zijn Balinezen toch. Zo bescheiden, dat het weer niet goed voor ze is. Bij aankomst in Omunity hadden de studenten een 'Welcome Melanie' gemaakt met bloemen, zo bijzonder. En na onze eerste zonsondergang wandeling door de rijstvelden rond Sudaji namen de studenten afscheid met vol eerbetoon voor mij. Voor mij! Wie ben ik nu helemaal??
Maar het was inderdaad een feest om met ze door de rijstvelden te lopen. Ik probeerde hen duidelijk te maken dat wanneer zij fotograferen en bloggen enz. ze als ware ambassadeurs van Bali zijn. Helaas was niet elke student het Engels even machtig, op z'n Indonesisch zijn zij Duta Bali. Zo leuk om de gretigheid van de studenten te zien, ze willen zo graag leren maar er zijn haast geen middelen.

Ik probeerde hen duidelijk te maken dat naast een geijkt beeld van een zonsondergang, ze ook verder moeten kijken naar details, meer Miksang denkend. Zij, als Hindu's, hebben vast meer gevoel voor Miksang was mijn redenatie. Maar het blijven jongeren en op mijn vraag 'wat doe je normaal op je vrije zondag?' werd vooral geantwoord dat ze gameden, tv keken en naar het strand gingen met vrienden. Nou, morgen gaan we dus de hele dag ZIEN was mijn antwoord ;) maar dat vonden ze helemaal niet erg.

Op zaterdag hield ik het, na een lange rit van bijna 3 uur door de bergen, na twee uur workshop voor gezien. Meer tijd (en daglicht) was er gewoon niet. Het was een feest weer in Omunity te zijn en om met de groep door de rijstvelden te lopen. Zondag en maandag gingen we o.a. naar de watervallen en een traditioneel huwelijk. Maar daarover meer de volgende keer.

De zon onder zien gaan terwijl je door de rijstvelden loopt... magisch..!

Maar leg de nadruk ook eens op detail en lijnenspel - foto genomen vanaf hetzelfde standpunt

Iets wat een 'lelijk' restant lijkt (de rijst is geoogst) kan door een juiste compositie een hele mooie foto opleveren.

'Postcard pictures kunnen altijd nog!' was een van mijn lessen deze avond. De achtergelaten stok met plastic zak, die gebruikt wordt om vogels mee weg te jagen die de rijst op willen eten, is in dit geval een mooie omlijsting voor de ondergaande zon.
Zo hadden de studenten het nog niet bekeken. Ze komen uit Singaradja, en dat is toch wel een echte stad, en door de rijstvelden liepen ook zij niet vaak. Zo leerden we allemaal wat! Ik probeerde hen te laten inzien dat wat zij heel normaal vinden, wij als niet-Indonesiër, heel bijzonder vinden. Dat ze het alledaagse niet moesten schuwen en zich vooral niet moesten verkijken op het verlangen naar het Westen te willen of de spullen uit het Westen te willen.

'In het Westen zijn we allemaal depressief' zei ik, want we willen alles hebben, en als we dan alles hebben, zijn we weer bang het kwijt te raken. Ik hoop dat die boodschap ook een beetje doorkwam. Ik snap het wel, als je 16 bent wil je rijk en beroemd worden, het liefst in Amerika. Maar wat een armoede! De echte rijkdom ligt voor hun voeten, in hun stad, dorp en natuur. Ik vroeg een Balinese gids eens wat hij nou deed als hij vakantie had, en hij zei dat hij dan naar de bergmeren ging. Of naar zee. Tja, als je al in Bali woont... waarom dan verder weg willen dan Bali?